Asset Publisher
Projekt adaptacji do zmian klimatu na terenach nizinnych
Zrealizowany w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 działanie 2.1 Adaptacja do zmian klimatu z zabezpieczeniem i zwiększeniem odporności na klęski żywiołowe, w szczególności katastrofy naturalne odraz monitoring środowiska.
Okres realizacji: 2016-2023 r.
Beneficjent: Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe przy wsparciu Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych jako jednostki realizującej projekt (JRP).
Cel projektu: wzmocnienie odporności na zagrożenia związane ze zmianami klimatu w nizinnych ekosystemach leśnych.
Cele uzupełniające:
- odbudowa cennych ekosystemów naturalnych, a tym samym pozytywny wpływ na ochronę różnorodności biologicznej;
- ocena skutków przyrodniczych wykonywanych zadań realizowana poprzez prowadzenie monitoringu porealizacyjnego wybranych zadań adaptacyjnych.
Podejmowane działania były ukierunkowane na zapobieganie powstawaniu lub minimalizację negatywnych skutków zjawisk naturalnych takich jak: niszczące działanie wód wezbraniowych, powodzie i podtopienia, susza i pożary.
W ramach projektu realizowane zostały inwestycje związane z:
- budową, przebudową, odbudową i poprawą funkcjonowania zbiorników małej retencji, wraz z niezbędną infrastrukturą umożliwiającą czerpanie wody do celów przeciwpożarowych przez jednostki PSP;
- budową, przebudową, odbudową i poprawą funkcjonowania małych urządzeń piętrzących w celu spowolnienia odpływu wód powierzchniowych oraz ochrony gleb torfowych;
- adaptacją istniejących systemów melioracyjnych do pełnienia funkcji retencyjnych z zachowaniem drożności cieku dla ryb;
- przeciwdziałaniem nadmiernej erozji wodnej – np. poprzez zabezpieczanie brzegów i stoków;
- przebudową i rozbiórką obiektów hydrotechnicznych niedostosowanych do wód wezbraniowych (mostów, przepustów, brodów).
O oddziaływaniu obiektów retencyjnych decyduje nie ich wielkość, ale liczba urządzeń w zlewni, co przekłada się na ich efektywność na dużą skalę. Budowane były w większości małe obiekty/budowle o prostej konstrukcji z zastosowaniem materiałów naturalnych. Ponieważ obiekty te spełniają głównie funkcje ekologiczne – z założenia są przyjazne dla środowiska. Wszystkie projektowane budowle zostały dostosowane do lokalnych warunków przyrodniczo-krajobrazowych, w tym w taki sposób, aby umożliwić swobodne przemieszczanie się organizmów wodnych.
Efekty
Za najistotniejszy, mierzalny efekt projektu uznano przede wszystkim retencjonowanie wody. Nie mniej ważny jest również wpływ małej retencji na ochronę przyrody: zbiorniki powstałe w ramach projektu nie tylko przyczyniają się do poprawy bilansu wodnego i uwilgotnienia siedlisk leśnych, lecz także stały się ważną ostoją wodnej fauny i flory, służą jako wodopoje dla leśnych zwierząt i pełnią funkcje biofiltrów.
Osiągnięte wskaźniki:
- objętość retencjonowanej wody: 2 544 674,61 mln m³
- pojemność obiektów małej retencji: 3 985 194,74 mln m³
- liczba obiektów piętrzących wodę lub spowalniających jej odpływ: 1 349 szt.
Wartość projektu
Całkowity koszt realizacji projektu: 246 495 660,08 zł
Kwota wydatków kwalifikowalnych: 191 222 163,00 zł
Kwota dofinansowania z funduszy europejskich: 162 538 838,55 zł
Asset Publisher
Żeby susza nie skradła mokradła
Żeby susza nie skradła mokradła
Co do zasady mokradło to teren podmokły. Może być bagnem, torfowiskiem, błotem, ale i zbiornikiem wodnym stale lub okresowo wypełnionym wodą. Woda może w nich płynąć, stać w miejscu, być słodka, słona lub słonawa. Do tego chłoną wodę jak gąbka.
Mokradła mają różne definicje, ale ważną ich cechą jest rola w retencjonowaniu wody. To naturalne systemy gromadzące wodę, która magazynowana jest w okresach wilgotnych, by potem z powrotem mogła zostać powoli uwolniona do środowiska, gdy przyjdzie susza. Zmniejszają ryzyko powodzi i chronią nabrzeża. Są też olbrzymimi magazynami CO2.
Mokradła odgrywają ważną rolę w kształtowaniu różnorodności biologicznej. Są środowiskiem życia wielu gatunków roślin i zwierząt. W tym tych bardzo rzadkich, znajdujących się na „czerwonych" listach np. fiołek torfowy, wątlik błotny czy batalion, kulik wielki oraz bąk. Nie spotkacie ich nigdzie indziej.
Od wielu lat w lasach leśnicy budują urządzenia hydrotechniczne spiętrzające wodę tzw. zastawki oraz zbiorniki. Odtwarzane są stawy i mokradła, powstają przepusty i oczka wodne. Istotą małej retencji jest spowalnianie odpływu wody z terenów leśnych. Co do zasady mała retencja nie zakłada budowy dużych obiektów hydrotechnicznych, w postaci tam czy też dużych zbiorników wodnych. Koncentruje się na spowalnianiu odpływu wody, naśladując przy tym przyrodę.
Stąd w ramach projektu „Mokradła” dofinansowanego z Funduszy Norweskich i EOG, leśnicy z 16 Nadleśnictw wybudują lub wyremontują 127 obiektów, które pozwolą zatrzymać wodę, by wzbogacała nasz region.
Torf torfowi nierówny
Przyroda potrafi tworzyć niesamowite sieci powiązań pomiędzy tym, co ożywione i nieożywione. W efekcie daje to unikatowy system naczyń połączonych. Tak jak w przypadku mokradeł, którego jednym z rodzajów są torfowiska.
Woda jest kluczowym elementem w procesie powstawania torfowisk. Jednak równie ważny jest odpowiedni teren i roślinność. Właściwa ich kombinacja pozwala na wytworzenie się środowiska, w którym martwe szczątki roślin szybciej nagromadzają się, niż rozkładają. W efekcie powstają złoża torfu.
Inaczej mówiąc, torf to skała powstała poprzez nawarstwienie się obumarłej roślinności, w różnym stopniu rozkładu. Zalanie wodą powoduje braki tlenu i zahamowanie procesów rozkładu. Grubość warstwy torfu może wahać się od kilkudziesięciu centymetrów do kilku metrów.
Zabagnienie torfowisk pozwala na zahamowanie wzrostu drzew i zachowanie otwartej przestrzeni. Wysychające torfowisko murszeje i zmienia się w las.
Możemy wyróżnić torfowiska niskie, wysokie i przejściowe.
Torfowiska niskie to obszary zasilane żyznymi wodami powierzchniowymi lub podziemnymi. Może to być zarastające jezioro, rozlewisko rzeki lub strumienia. Taflę wody pokrywa coraz grubsza warstwa roślinności, której szczątki odkładają się na dnie w postaci torfu.
Z kolei torfowiska wysokie uzależnione są od opadów. Ukształtowanie terenu utrudnia lub uniemożliwia odpływ wody deszczowej, która jednak jest raczej uboga w składniki odżywcze. Te torfowiska funkcjonują głównie dzięki niezwykłym właściwościom mchów torfowców.
Torfowiska przejściowe to sytuacja pośrednia pomiędzy tymi dwoma typami.
